Hoffmann group
Recensie: Rüdiger Safranski &#; E.T.A. Hoffmann. Het leven van een sceptische fantast
Tegen de tirannie van de authenticiteit
E.T.A. Hoffmann () was een veelzijdig man. Naast schrijver was Hoffmann ook jurist, componist, kapelmeester, muziekcriticus en tekenaar. Hij doorbrak de literaire conventies van zijn tijd door bijvoorbeeld zijn personages op een metafictionele manier met elkaar te laten praten over verschillende verhaallijnen en vertelperspectieven. Daarnaast was hij een meester in spanning opbouwen. De literaire vernieuwer heeft invloed gehad op schrijvers als Victor Hugo, Edgar Allan Poe, Dostojevski en Belcampo.
Hoffmann was een vertegenwoordiger van de zwarte Romantiek. Het wemelt in zijn werk van de duivels, dubbelgangers, duistere nachten, levende automaten, metamorfoses en mysterieuze alchemisten. Volgens Freud was Hoffmann de ‘ongeëvenaarde meester van het Umheimliche in de literatuur’. Op Duitse scholen was het werk van Hoffmann lang verboden omdat het vanwege de vele duivels en spookachtige gestalten die de verhalen bevolken ongeschikt werd geacht voor minderjarige lezers. Vanwege het verbod hadden Hoffmanns verhalen op veel jeugdige lezers juist een grote aantrekkingskracht. Thomas Mann en Walter Benjamin lazen Hoffmanns werk al op jonge leeftijd en
E.T.A. Hoffmann. Een hang naar liederlijkheid.
Gepubliceerd in:
NRC Handelsblad 27 december
Dubbeltalenten kennen we genoeg: schrijvers die goed kunnen tekenen of schilderen. In ons taalgebied denk je dan al snel aan Lucebert, Hugo Claus, Jan Wolkers of Charlotte Mutsaers. Maar driedubbeltalenten, die ook nog eens schitteren als componist en musicus?
Het Duitse genie E.T.A. Hoffmann () kon het allemaal. Hij is het toonbeeld van een romantisch kunstenaar: een leven vol drank, conflicten, goklust, affaires, ballingschap, roem en schandalen, naast een aanvankelijk moeizame carrière als jurist en ambtenaar.
Het minst bekend zijn misschien zijn tekeningen, waaronder veel karikaturen. Ook van hoogwaardigheidsbekleders; toen die een keer tijdens een carnavalsbal door gemaskerde prentenverkopers werden verspreid waren de rapen gaar. Het kwam Hoffmann op overplaatsing te staan naar Plock, diep in het destijds door Pruisen bezette Polen.
Als dirigent en componist had hij meer succes, vooral met zijn in opgevoerde opera Undine. Hij was een groot bewonderaar van Mozart, wiens voornaam hij als derde aan de zijne toevoegde. Maar bovenal was en is E.T.A. Hoffmann de schrijver van verhalen vol dreiging, geheimzinnige gebeurtenissen en onrustbarende fantasieën. Zijn oeuvre, schreef
E.T.A. Hoffmann ( - ) was een Duits auteur, componist, dirigent, jurist en tekenaar. Zijn laatste voornaam luidde eigenlijk Wilhelm, maar uit bewondering voor Mozart veranderde hij deze in Amadeus.
Van beroep was Hoffmann jurist, maar daarnaast was hij een hartstochtelijk muziekliefhebber, succesvol muziekrecensent en componist. Verder dan de betere middelmaat kwam hij met dit laatste echter niet.
Als schrijver bleek hij daarentegen meeslepend, origineel en geniaal te zijn, zoals blijkt uit zijn in geschreven Ritter Gluck, over de bekende componist; Die Elixiere des Teufels uit , over fatalisme en onmacht. Daarna komen de Nachtstücke, de Phantasiestücke en Die Serapionsbrüder uit, allemaal geschreven tussen en Hoffmanns oeuvre bevat hallucinatie, humor, het bovennatuurlijke en duivelse.
Hij heeft schrijvers als Dostojevski, Dickens, Baudelaire en Emily Brontë hiermee beïnvloed. Ook inspireerde hij de componisten Robert Schumannn, Offenbach, Wagner en Tsjaikovski.
In overleed hij door nerveuze uitputting en overmatig drankgebruik.E.T.A. Hoffmann heeft bijgedragen aan 3 productie(s).
E.T.A. Hoffmann heeft gewerkt in de volgende functies:
Het gehele overzicht van voorstellingen waaraan E.T.A. Hoffmann heeft meegewerkt, voor zover geregistreerd in de T
Het genoegen waarmee Safranski zijn treurige biografie over E.T.A. Hoffmann schreef is af te lezen aan zijn klinkende zinnen ★★★★☆
Een klein rusteloos mannetje met beweeglijke mimiek en priemende oogjes. ‘Hij had iets griezeligs’, vond schrijver Ludwig Tieck, toen hij terugdacht aan zijn enige ontmoeting met E.T.A. Hoffmann (), de vroeggestorven Duitse schrijver van romantische, huiveringwekkende en geestige sprookjes als Notenkraker en muizenkoning, De gouden pot en Leven en opvattingen van Kater Murr. Die literaire productiviteit is al indrukwekkend, en wordt dat eens te meer wanneer men bedenkt dat Hoffmann ook nog een baan had als jurist (eerst referendaris, later Kammergerichtsrat), en daarnaast tekende, dirigeerde en componeerde.
Uit liefde voor Mozart veranderde hij zijn derde voornaam Wilhelm in Amadeus. Muziek was zijn grootste passie, en met zijn opera Undine () zou hij eindelijk triomfen vieren in het Nationale Theater in Berlijn, maar als na een aantal opvoeringen het theater en de opzienbarende decors van de opera volledig afbranden, is Hoffmanns muzikale carrière ook weer gedoofd. De schrijver en jurist woonde recht tegenover het theater aan de Gendarmenmarkt, en een ooggetuige heeft hem op 29 juli naar de verwoestende brand zien kijken: ‘Hij hing uit
Rüdiger Safranski: E.T.A. Hoffmann – Het leven van een sceptische fantast Uitgeverij Atlas Contact, Amsterdam |
Na de vertalingen van Rüdiger Safranski’s Arthur Schopenhauer,
de woelige jaren van de filosofie (), Heidegger en zijn tijd
(), Nietzsche, een biografie van zijn denken (), Friedrich Schiller, of de uitvinding van het Duitse idealisme (), Romantiek. Een Duitse affaire () en Goethe. Kunstwerk van het leven (), is nu dan ook zijn eersteling E.T.A Hoffmann. Het leven van een sceptische fantast uit in het Nederlands vertaald.
Een eersteling die er mag wezen! Vanaf het eerste hoofdstuk sleurt het boek je mee door een uiterst bewogen, vruchtbaar, maar enigszins tragisch leven. De in in Koningsbergen, de stad van Kant, geboren Ernst Theodor Wilhelm Hoffmann - hij zou uit bewondering voor Mozart het ‘Wilhelm’ later veranderen in ‘Amadeus’ - was wat je noemt veelzijdig begaafd. Jurist, schrijver, componist, dirigent, zangleraar, muziekcriticus, tekenaar. Al als kind speelde hij piano, viool, harp en gitaar. En in die veelzijdigheid schuilt een deel van zijn tragiek: door musici werd hij als amateur besch