Bert hellinger zitate
Snipperbericht 32
ACHTERGRONDLITERATUUR WERKEN MET LEVENSVERHALEN:Over het geheugen en herinneren - Over levensfasen en levensloop - Over de autobiografie, geschiedenis van de autobiografie en (literatuur)wetenschap - Over het schrijven van levensverhalen (methodisch-didactisch) - Over het werken met levensverhalen algemeen (methodisch-didactisch) - Over het maken van levensboeken - Over reminiscentie en het ophalen van herinneringen
Over het geheugen en herinneren
Aleida Assmann: Erinnerungsräume. Formen und Wandlungen des kulturellen Gedächtnisses. C. H. Beck, München,
Collectieve jeugdherinneringen. Themanummer Geron, Tijdschrift over ouder worden & samenleving. Bohn Stafleu van Loghum/Springer Media, Houten, maart
H. F. M. Crombag, H. L. G. J. Merckelbach: Hervonden herinneringen en andere misverstanden. Contact, Amsterdam,
Douwe Draaisma: De heimweefabriek. Geheugen, tijd & ouderdom. Historische Uitgeverij, Groningen,
Douwe Draaisma: Vergeetboek. Historische Uitgeverij, Groningen,
Douwe Draaisma: Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt. Over het autobiografische geheugen. Historische Uitgeverij, Groningen,
Joshua Foer: Het geheugen. De vergeten kunst van het onthouden. De Bezige Bij, Amsterdam,
Max Frisch: Biografie: Ein Spiel. (Toneelstu
~ rolandwiese ~
Am 8. Juli besuchten uns Olga Bohnsack und Gabriel Prinsenberg. Ein Wiedersehen nach 20 Jahren! Mit den Beiden haben wir in den neunziger Jahren eine Ausbildung in Biographiearbeit organisiert. Eine Weiterbildung für Menschen in sozialen Berufen über 2 Jahre. Über hundert Menschen haben damals daran teilgenommen. Anfang ebbte der Impuls und die Nachfrage bei uns ab und endete dann Insofern viel gemeinsame Vergangenheit, aber auch eine Lücke von 20 Jahren und dementsprechend war ich einerseits neugierig, andererseits auch unsicher, wie dieser Besuch sein würde. Nachdem Olga und Gabriel Elfis Ausstellung im Museum in Zeven angeschaut hatten, haben wir vom Nachmittag bis spät in die Nacht intensive Gespräche gehabt. Später kamen auch Martina und Andreas Rasch dazu, die die Organisation der Ausbildung in den letzten Jahren übernommen hatten. Nun kann man weder ein Gespräch wiedergeben, noch die Gesprächsatmosphäre in einem solchen Beitrag wiedergeben. Ich werde deshalb versuchen (in Fortführung meines Beitrages zum Schicksalssinn) einige Grundgedanken und Figuren zur Biographiearbeit aus heutiger Sicht zu skizzieren. Dass dabei Gabriel Prinsenberg im Vordergrund steht, ist keine Missachtung der anderen Beteiligten, auch nicht von Olga, sondern ist der Ta schon Anfang der Siebziger? Das war Ende war ich aus Südafrika zurückgekommen. Mit der Gruppendynamik hatte ich in Deutschland gleich ein neues Standbein. Ich habe die gruppendynamische Arbeit auch sofort in diesem Priesterseminar angewandt. Ich habe auch Kurse in Gruppendynamik angeboten und wurde als Trainer für Gruppendynamik bekannt. Aber ich habe gewusst, dass mir noch vieles fehlt. Deshalb habe ich gleich nach meiner Rückkehr in Würzburg eine Psychoanalyse begonnen. Inzwischen hatte ich mich innerlich von meinem Orden langsam entfremdet. Immer öfter musste ich erleben, dass bei wichtigen Entscheidungen Selbsterhaltungsfragen wichtiger waren als die religiösen und die menschlichen Fragen. Mit diesem inneren Konflikt bin ich zum ersten gruppendynamischen Kongress in Köln gegangen und lernte dort Ruth Cohn kennen. Der Kongress fand zum Ende der 68er Zeit statt, der Zeit der Hippies und radikalen Studenten. Sie drangen auch in diesen Kongress ein und haben die Veranstaltungen gestört. Ruth Cohn hat mit unglaublichem Geschick den Kongress gerettet, indem sie die Studenten für sich gewonnen hat. Das hat mich sehr beeindruckt. Kurz darauf ich bin zu ihr in einen Kurs gegangen. Es war der erste Kurs, den sie in Deutschland angeboten hat. In dem Kurs hat sie Tijdens Het Gala der HeldinnenGa naar eind1, waar schrijfsters en wetenschapsters hun literaire heldinnen in de schijnwerpers konden zetten, koos een van de spreeksters, Marita Mathijsen, een bijzondere vorm voor haar lezing. ‘Mevrouw Bosboom-Toussaint,’ stak Mathijsen van wal, ‘ik daag u voor het tribunaal van de Nederlandse literatuurgeschiedenis.’ Na deze aanhef formuleerde de spreekster een aantal gebreken van haar heldin, die als beschuldigingen de zaal ingeslingerd werden. Mathijsen verweet Bosboom-Toussaint onder andere gebrek aan moed, ‘heldinnenmoed om tot op de bodem van uw kunnen te gaan’. Ook passie bezat de schrijfster volgens Mathijsen in onvoldoende mate: ‘Waar u de hel had moeten uitschilderen beschrijft u het vagevuur. Waar u het over rotte appels had moeten hebben, noemt u ze wormstekig. Waar u vertering door wroeging had moeten beschrijven, laat u berouw toe.’ Enzovoorts. Door het ‘j'accuse’ uit te spreken werd vanaf het begin duidelijk dat de spreekster niet alleen van plan was haar bewondering uit te spreken, maar ook haar irritatie en woede. Deze lezing was een experiment naar vorm Rihm heeft niet alleen als scheppend kunstenaar de computer nooit willen gebruiken. Wie met hem in contact wilde komen kon dat uitsluitend per telefoon, brief of fax. Op een vraag wat voor hem het componeren als handwerk betekende was zijn antwoord eenduidig: dat het in de kunst van het componeren niet meer betekende dan een metafoor en slechts diende om tot uitdrukking te brengen wat hij wilde bereiken en op adequate wijze weer te geven. Op de opmerking van de interviewer dat mediakenners al vanaf de jaren tachtig beweren dat het schrift spoedig door programmeercodes zal worden vervangen, was zijn reactie even eenduidig: dat die kenners waarschijnlijk niets van het componeren hadden begrepen. Het lijdt geen enkele twijfel dat Rihm, had hij nu nog geleefd, AI (kunstmatige intelligentie) als creatieve bron niet of nauwelijks waarde zou hebben toegekend, het mogelijk zelfs zou hebben verfoeid omdat deze verworvenheid' in zijn beleving tegen alles indruiste waar hij als scheppend kunstenaar voor stond. TeloorgangAnja van Leeuwen
Het experiment in de Nederlandse biografie, of: De obstakels van een genrecode
Rihm zag in de snel oprukkende computer in het creatieve proces tevens de teloorgang van het handgeschreven manuscript. Met daarmee verwant het probleem van de tijdens het compositorische arbeidsproces 'nicht mehr durcherlebte Zeit', wat hij aan de hand van een