Eerste internationale

Bakoenin & Tolstoj
Margaretha Ferguson

Waren deze beide Russische reuzen werkelijk wereldhervormers in die zin dat zij onze wereld werkelijk hebben hervormd? Voor de hand liggend en erg gemakkelijk om hier smalend op te antwoorden, nee, natuur lijk niet, kijk maar naar datgene wat allemaal nà het leven en schrijven en ageren van de beide bezeten denkers heeft plaatsgehad: ettelijke oorlogen, oud en nieuw nationalisme, in hun tijd nog onvoorstelbare wapens waaraan met instemming van plechtige autoriteiten thans plechtig wordt verdergesmeed en in handen gegeven van landen als Brazilië en West-Duitsland, toenemende massificering en passiviteit van het individu, en zo maar verder. En toch, het proces waarbij telkens opnieuw mensen opstaan die besef hebben van andere, wijdere levensmogelijkheden dan dat wat de zichzelf als zodanig uitgeroepen hebbende realisten reëel noemen, heeft ook in onze ontgoochelde twintigste eeuw allerminst een einde genomen. Mau Tse Toeng, Sigmund Freud, Timothy Leary en Gandhi, om maar eens wat samen te rapen, vertegenwoordigen in hun strevingen uiteenlopende facetten van het pogen, de mens toegang te verlenen tot te weinig aangeboorde mogelijkheden in zichzelf die het individu zouden kunnen helpen zegenrijke verandering aan te b